‘जालिया भेटी हरीदासांची’

-संभाजी महाराज मोरे देहूकर

‘पाप ताप दैन्य जाय उठाउठीं। जालिया भेटी हरीदासांची॥ ऐसें बळ नाहीं आणिकांचे अंगीं। तप तीर्थ जगीं दान व्रत॥ चरणींचे रज वंदी शूळपाणी। नाचती कीर्तनीं त्यांचे माथां॥ भव तरावया उत्तम हे नाव। भिजों नेंदी पाव हात कांहीं॥ तुका म्हणे मना जालें समाधान। देखिल्या चरण वैष्णवांचे॥’

सगळ्या सुख-दुःखांचे जन्मस्थान आपले शरीर आहे; तसेच पाप, ताप, दैन्य यांचे वसतिस्थान मन आहे. सुखाची प्राप्ती आणि दुःखाची निवृत्ती ही मानसिक प्रवृत्ती आहे. सुखाच्या शोधात निघालेला जीव पापाचा बाप झाला आहे. कायिक, वाचिक आणि मानसिक अशी तीन प्रकारची पापे आहेत. पापामुळे अधर्माची पैदास वाढल्याने, सत्याचे अस्तित्व नाहीसे झाले. धर्माचे मूळ असलेल्या सत्याचे वाटोळे झाले; कारण दोष बळीवंत झाले. पापाच्या संगतीत नीती धर्माला सोडून गेली. अनितीच्या सहवासात देव आणि संतांचा विसर पडल्यामुळे ताप व दैन्य यांचा विस्तार वाढला. आध्यात्मिक, आधिभौतिक आणि आधिदैविक असे तीन प्रकारचे ताप आहेत. दैन्य म्हणजे प्रापंचिक सुखाचा अभाव. धन नाही ते आर्थिक, पुत्र नाही ते प्रापंचिक आणि मानसन्मान नाही, ते सामाजिक दैन्य. पाप, ताप आणि दैन्य सुखाला मारणारे; दुःखाला जन्माला घालणारे आहेत. असे असले, तरी संतसंगती आणि संतांच्या नामस्मरणामुळे ‘तुका म्हणे पापे। जाती संताचीया जपे॥’ तुकोबाराय निर्वाळा देतात, ‘तुका म्हणे पाप। गेले गेल्या कळे ताप॥’ पाप, ताप गेल्यामुळे दैन्य निघून जाते आणि पुण्य वाढीला लागते. तुकोबाराय पापापासून मुक्तीचा मार्ग सांगतात, ‘पुण्यवंत व्हावे। घेता सज्जनांची नावे॥’ देव संतांच्या देहात भरून राहीला आहे; कारण संत उदास असतात. तुकोबाराय निरूपण करतात, ‘मुखी अमृताची वाणी। देह देवाचे कारणी॥ सर्वांग निर्मळ। चित्त जैसे गंगाजळ॥’ लोकांच्या पापामुळे अपवित्र झालेले, पुन्हा निर्मळ, पवित्र होण्यासाठी संतांच्या चरणाकडे धाव घेतात, म्हणून तुकोबाराय म्हणतात, तप, तीर्थ आणि दान, व्रतापेक्षाही संत श्रेष्ठ आहेत. हा दुःखरूप संसार तरून जायचा असेल, तर संतरूपी नौका आवश्यक आहे. मनाला समाधान प्राप्त व्हावे, यासाठी तुकोबाराय अशा वैष्णव संतांना शरण जाण्यासाठी प्रेरित करतात, ‘तुका म्हणे झाले समाधान। देखिल्या चरण वैष्णवांचे॥’

(ह.भ.प. संभाजी महाराज मोरे देहूकर यांचे नुकतेच निधन झाले. निधनापूर्वी त्यांनी ‘सगुण निर्गुण’ सदरासाठी लिहून ठेवलेला हा भाग.)

अशाच अधिक बातम्या वाचण्यासाठी भेट द्या महाराष्ट्र टाइम्सला. ताज्या बातम्या, शहर, देश, अर्थ, क्रीडा, भविष्य आणि लाइफस्टाईल संदर्भातील सर्व बातम्यांचे अपडेट्स मिळवा. व्हिडिओ पाहण्यासाठी मराठी TimesXP ला भेट द्या.

2024-07-01T06:13:20Z dg43tfdfdgfd