घटनांची धूळ

-विद्या हर्डीकर सप्रे, कॅलिफोर्निया

मागे वळून स्थलांतराची वळणं पाहताना लक्षात आलं, की बघता बघता पाहिलं वर्ष संपलं की! पहिल्या दिवशी डेट्रॉईटच्या विमानतळावर हताश उभी असलेली तीच का मी?

मी कुठे होते? कुठे आहे? इथल्या निर्मम सूर्यास्तात माझा जीव कधी अडकायला लागला? कंट्री म्युझिक केव्हा आवडायला लागलं? पहिला पिझ्झा कधी खाल्ला? पहिलं चॉकलेट मूस केव्हा बनवलं? हेमंताचा पहिला रंगोत्सव मन भरभरून कसा अनुभवला? पहिला हिमसेक कधी पाहिला? पहिली ट्यूलिप्स केव्हा पाहिली? पहिल्यांदा गाडी केव्हा चालवली?

पहिला नाताळ माझ्या अमेरिकन यजमान कुटुंबात झाला; तेव्हा जोन म्हणाली होती, ‘माय गॉड! कसली थरथरते आहेस! जस्ट रिलॅक्स... हॅव फन!’

पदवीदान समारंभाच्या वेळी तसंच...

त्या काळ्या गाऊनच्या आत काय घालायचं याचा विचार करत मी माझी ठेवणीतली साडी शोधत होते. तर माझी घरमालकीण म्हणाली, ‘अगं, हे काय घालतेस? इतकं गरम आहे बाहेर! सरळ स्विम सूट घाल...’

मला पुणे विद्यापीठातला तो गंभीर समारंभ आठवला. आणि इथे परीक्षा संपल्यासारखी मजा चालली होती.

एका अमेरिकी कुटुंबात पदवी वर्षाचे सहा महिने राहून मी आता जराशी रिलॅक्स झाले होते. ‘रेंट अ रूम, शेअर द किचन’ अशी व्यवस्था होती. बेव्हर्ली आणि फ्रँक रूटनचं भलंमोठं सुंदर घर होतं. पहिल्या दिवशी ‘हा तुझा रेफ्रिजरेटरमधला कप्पा. माझ्या कप्प्यातलं गाजर घेतलं तर ते रिप्लेस करावं लागेल’, असं दमदाटीचं बोलणं करणारी बेव,“ बरं, पण तू माझ्या कप्प्यातली मटकीची उसळ घेतलीस तरी हरकत नाही’, असं माझं उत्तर ऐकून चमकली होती. नंतर आमचा सांस्कृतिक आदान-प्रदान कार्यक्रम सहा महिने झकास चालला होता; इतका की ‘थँक्स गिव्हिंग’ जेवणाला मी ‘घरची’ झाले. रूटन आणि रूटनची मुलं म्हणजे आम्ही ‘सब रुटीनस’. ती लोकल आणि मी ग्लोबल, असं आम्ही गमतीनं म्हणत असू.

सर्व कामं संपून संध्याकाळी बेव्हर्ली टीव्हीपुढे बसलेली असे. मांडीवर एक मांजर लोळत पडलेलं असे. हाताने लोकरकाम आणि तोंडाचा पट्टा चालू. ‘विद्या, कम हीअर. लेट अस वॉच हाउ रिच पीपल लिव्ह...’ असं म्हणून मला अमेरिकी सीरियल पाहायला बसवावे. त्यातून ‘all you don’t want to know about American life’ असं माझं प्रशिक्षण होत असे! तेव्हा मी त्यांच्या कुटुंबाचा एक भागच बनून गेले होते.

माझ्या या अमेरिकी पालकांनी माझं प्रशिक्षण अगदी ममतेनं केलं. ‘रेझ्युमे म्हणजे काय असतं’ इथपासून ‘तो कसा टाइप करायचा’ ( हो... तेव्हा कम्प्युटर नव्हता. टाइपरायटरनामे वस्तू असे.) हे मला फ्रँकने शिकवलं.

इथपासून सगळी सुरुवात होती...

तर, पहिली नोकरी कशी मिळाली?

तेव्हा सगळंच नवखं.

मुलाखत कशी द्यायची... हे कोणाला माहीत!

शेवटी मी एक पानभर रेझ्युमे तयार केला. त्याच्या प्रती तयार करून पोस्टात टाकल्या काही. (तेव्हा इंटरनेट म्हणजे महाजाल, ईमेल असलं काहीच नव्हतं.). एका मुलाखतीला गेले. माझ्या मते खूप छान उत्तरं दिली; पण त्यांची नकारघंटा. त्या कंपनीत माझा एक मित्र होता. त्यानं मला कारण सांगितलं. मी सूट घालून गेले नव्हते. त्यामुळे ‘ही फार घरगुती दिसते. आपल्या कंपनीत रुजणार नाही’, असं तिथल्या माणसांचं मत झालं होतं.

तेव्हा मग माझ्यातल्या सुरवंटाचं ‘सुटवंतीकरण‘ सुरू झालं. मग नव्यानं आपल्या मानलेल्या देशाची नवलाई भुलवून टाकू लागली.

मला अखेर एक छानशी नोकरी मिळाली.

कंपनीत बहुसंख्य गोरे. थोडे फार काळे आणि मी! सुरुवातीला माझे उच्चार आणि रंग यांमुळे परकेपणा जाणवत असे; पण सवयीनं त्याचे अडसर दूर झाले.

आपलं काम चोख करताना लक्षात येई, की ‘बॉस’ नामक प्राणी प्रोजेक्ट पूर्ण करण्यासाठी अवास्तव डेडलाइन घालतो. मग एकदा मी मिटिंगमध्ये त्याबाबत आवाज उठवला. ‘आता हिचं काही खरं नाही’ अशा अर्थानं सगळे माझ्याकडे पाहू लागले. ‘कंपनी पोलिटक्स’ असं काही मला समजत नव्हतं. बंद दरवाजाआड बॉसनं मला झापलं खरं; पण नोकरी काही गेली नाही. कारण मी माझ्या कामापलीकडे जाऊन विचार करते, याचं भान त्याला होतं. रेंटल कारच्या कंपनी व्यवसायात मी रोउन्डिंगची चूक दाखवून, ती दुरुस्त करून कंपनीचं हजारो डॉलरचं नुकसान भरून काढलं होतं. त्याबद्दल मला आणि पर्यायानं साहेबाला त्याचं बक्षीस मिळालं होतं. हळूहळू सुटाबुटाच्या बाह्य स्वरूपापलीकडे जाऊन माझ्या कामाकडे पाहण्याची दृष्टी कंपनीतल्या अधिकाऱ्यांना येऊ लागली. कंपनीच्या मिटिंगमध्ये आमच्या विभागाचा मोठा साहेब कधी कधी येत असे. सर्वांचं सांगून झालं, की तो माझ्याकडे पाहून म्हणे ‘नाऊ लेट्स हिअर इंडियन विजडम’! थोडक्यात, कामाच्या चोखपणाच्या पावत्या वेळोवेळी मिळत गेल्या आणि मीही मुलाखत घेणाऱ्यांच्या पंगतीला बसू लागले.

माझं मराठी पुस्तक प्रसिद्ध झालं तेव्हा कंपनीच्या सीईओनं कौतुकानं त्याच्या प्रती मागवून एक स्वाक्षरी समारंभ केला. ते पुस्तक आमच्या विभागाच्या प्रत्येकाला भेट म्हणून देण्यात आलं. ‘अज्ञात’ भाषेतलं ते पुस्तक त्यांच्या क्यूबिकलमध्ये (म्हणजे कार्यासिका?) ऐटीत बसलं. ‘त्यातल्या गोष्टीचा इंग्लिश अनुवाद करून सांग’, असं काहींनी सांगितलं तेव्हा मात्र माझी भंबेरी उडाली. ‘लहानपणी चाळीतल्या भांडणात तिने त्याला सज्जड दम भरला होता’, या वाक्याचा अनुवाद कसा करायचा?

काहीतरी पर्यावरणविषयक कामाचा सन्मान स्वीकारायला म्हणून माझ्या नवऱ्याला थेट व्हाईट हाऊसकडून पत्र आलं. तेव्हा अर्धांगिनी म्हणून मलासुद्धा तो सोहळा अनुभवता आला.

‘अमेरिकी आयुष्याशी आपण झालो बरं का समरस’ असं म्हणताना कंपनी बंद पडणं, ‘ले ऑफ’ म्हणजे शुद्ध मराठीत नोकरीवरून काढून टाकणं... असे एक दोन फटके बसल्यावरचे धक्के तेवढ्याच समरसपणे पचवणं हे सोपं नव्हतं.

सर्वांत मोठा धोकेबाज धक्का होता, माझा नवरा बँक रॉबरीत सापडला तेव्हाचा. दुपारी, अगदी घराच्या कोपऱ्यावरच्या आमच्या नेहेमीच्या बँकेत तो गेला होता. अचानक दोन जण आत शिरले आणि ‘नो बडी मूव्ह्ज, एव्हरीबडी ऑन द फ्लोअर’, म्हणत त्यांनी गोळीबार सुरू केला. पटकन जमिनीवर पालथ्या पडलेल्या अशोकच्या कानाजवळून सणकन गोळी गेली! चार मिनिटांत पैसे घेऊन ते सटकले; पण ते नाट्य, ते भय, ती असुरक्षिततेची भावना, काय होऊ शकलं असतं या कल्पनेनं हादरून गेलेली मनं आणि बरंच काही... हे सगळं आमच्या आयुष्यावर मोठा आघात करून गेलं.

एकीकडे दोन प्रजासत्ताक देशांत निवास करण्याचं भाग्य आणि दुसरीकडे दोन्ही देशांतील अभागी घटनांची धूळ घेऊन केलेल्या चाळीसएक वर्षांतील प्रवासाचे हे थोडेसे कवडसे.

अशाच अधिक बातम्या वाचण्यासाठी भेट द्या महाराष्ट्र टाइम्सला. ताज्या बातम्या, शहर, देश, अर्थ, क्रीडा, भविष्य आणि लाइफस्टाईल संदर्भातील सर्व बातम्यांचे अपडेट्स मिळवा. व्हिडिओ पाहण्यासाठी मराठी TimesXP ला भेट द्या.

2024-06-30T05:54:16Z dg43tfdfdgfd