ASTRONAUT SUNITA WILLIAMS : भारतीय वंशाच्या सुनीता विल्यम्स अंतराळात का अडकून पडल्या? आतापर्यंत काय काय घडलं अन् परतीचा प्रवास कसा असणार??

Astronaut Sunita Williams : 'नासा'च्या भारतीय वंशाच्या अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स (Astronaut Sunita Williams) सहकारी बॅरी विल्मोर यांच्यासोबत दीर्घकाळापासून अंतराळात अडकल्या आहेत. हे मिशन केवळ 8 दिवसांचे होते, परंतु अंतराळ यानामधील तांत्रिक दोषामुळे अद्याप अंतराळातून परत आलेले नाहीत. अंतराळ प्रवास 5 जून रोजी भारतीय वंशाच्या अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स यांच्या बोईंग स्टारलाइनरच्या (Boeing Starliner) पहिल्या उड्डाणाने सुरू झाला. परंतु स्टारलाइनरमधील हेलियम गळती आणि थ्रस्टरमधील खराबीमुळे परतीची मोहीम थांबवावी लागली. सुनीता विल्यम्स सध्या आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकात सुरक्षित आहेत, परंतु अंतराळात दीर्घकाळ राहणे त्यांच्यासाठी धोकादायक ठरू शकते.

मिशन केवळ 8 दिवसांचे, पण दीर्घकाळ अंतराळात 

खरे तर अंतराळवीर जेव्हा अंतराळात जातात तेव्हा तेथील वातावरण पृथ्वीपासून पूर्णपणे वेगळे असते, सुरक्षेची सर्व साधने असूनही माणूस अंतराळात जास्त काळ राहू शकत नाही. कारण अंतराळातील सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षण आणि किरणोत्सर्गाचा धोका मानवी आरोग्यासमोर मोठे आव्हान आहे. अंतराळ स्थानकावर दीर्घकाळ राहणे धोकादायक ठरू शकते, कारण अंतराळात गुरुत्वाकर्षण नसते. गुरुत्वाकर्षणाच्या अभावामुळे शरीरातील द्रवपदार्थ वरच्या दिशेने जाऊ लागतात. अशा स्थितीत चेहऱ्यावर सूज येते आणि नाक बंद पडू लागते. तसेच पायांमध्ये द्रवपदार्थाचा अभाव होतो. त्यामुळे शरीरात रक्ताची कमतरता निर्माण होऊन रक्तदाबात अडथळा निर्माण होतो.

अंतराळात हाडे कमकुवत होतात

अंतराळवीर पृथ्वीवर परतल्यानंतर त्याचा गंभीर परिणाम दिसून येतो. अनेक वेळा अंतराळवीरांना जमिनीवर उभे राहता येत नाही किंवा त्यांना बेशुद्ध वाटू लागते. अशी परिस्थिती सर्व अंतराळवीरांसोबत घडते. सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणाचा स्नायूंवरही गंभीर परिणाम होतो, ज्यामुळे अंतराळवीरांचे स्नायू कमकुवत होतात, विशेषतः पाय आणि पाठीचे. त्यामुळे हाडेही खराब होतात. विशेषत: मणका आणि श्रोणि यांसारखी वजन सहन करणारी हाडे कमकुवत होतात. यांत्रिक ताण कमी झाल्यामुळे हाडांची घनता कमी होते.

अंतराळात दीर्घकाळ राहणे किती धोकादायक?

प्रतिकूल परिणामांना सामोरे जाण्यासाठी, अंतराळवीर स्पेस स्टेशनमध्ये व्यायाम देखील करतात, तरीही हाडे खराब होतात. शरीरात द्रव वितरणाच्या कमतरतेमुळे, मूत्रात कॅल्शियमचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे किडनी स्टोन होण्याची शक्यता वाढते. एकूणच, अंतराळातील वातावरणाचा मानवी शरीरावर विपरित परिणाम होतो, त्यामुळे दीर्घकाळ अंतराळात राहणे मानवी शरीरासाठी धोकादायक ठरू शकते.

दरम्यान, सुनीता यांच्या अंतराळ यानामध्ये हेलियम गळती आणि थ्रस्टर खराबी आढळून आल्यानंतर सुदैवाने त्यांचे अंतराळ यान आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाशी (ISS) जोडले गेले. सुनीता विल्यम्स अंतराळात अडकल्याची चर्चा असली, तरी त्या अडकल्या नसल्याचे नासाचे म्हणणे आहे. 

अंतराळ स्थानक पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून 400 किमी उंचीवर

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक (स्पेस स्टेशन) पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून 400 किमी उंचीवर पृथ्वीभोवती फिरत राहते. अंतराळवीर यामध्ये संशोधन करतात. पण रशियन उपग्रहाच्या स्फोटानंतर ढिगारा टाळण्यासाठी त्याची दिशा आणि उंची बदलावी लागली. पण ही घटना एकटीची नाही. अंतराळातील मोडतोड टाळण्यासाठी ISS ला 32 वेळा आपली स्थिती बदलावी लागली आहे. इतकेच नाही तर सुमारे 6 हजार टन सामग्री पृथ्वीच्या निम्न कक्षेत फिरत आहे. त्यांच्या धडकेमुळे एखादे अंतराळ स्थानक किती लवकर नष्ट होऊ शकते, असा प्रश्नही उपस्थित होतो, कारण अनेक खासगी कंपन्यांना भविष्यात स्वतःची स्थानके सुरू करायची आहेत. याद्वारे ती अंतराळ पर्यटनाला चालना देणार आहे.

अंतराळ स्थानकाला किती धोका?

नासाच्या म्हणण्यानुसार, अवकाशातील जंकचे तुकडे ताशी 29 हजार किमी वेगाने पृथ्वीभोवती फिरू शकतात. हे बुलेटपेक्षा सात पट वेगवान आहे. अनेक तुकडे अत्यंत लहान आणि ट्रॅक करणे कठीण आहे. इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनचा उच्च वेग देखील ताशी 29000 किमी आहे. त्यावर आदळणारा एक छोटासा कणही प्रचंड नुकसान करू शकतो. यामुळे झालेले नुकसान दुरुस्त करणे अत्यंत महागडे ठरू शकते. वर्तमान आणि भविष्यातील ऑपरेशन्ससाठी मोठा धोका आहे. स्पेस स्टेशन व्यतिरिक्त ते उपग्रहांनाही हानी पोहोचवू शकते.

इतर महत्वाच्या बातम्या 

• मृतदेहांचे ढिग, नातेवाईकांच्या किंकाळ्या; हाथरसमधील विदारक दृश्य पाहून कर्तव्यावर असलेल्या पोलिसाचा हृदयविकारानं मृत्यू

2024-07-03T10:39:02Z dg43tfdfdgfd