CBSE PATTERN IN MAHARASHTRA: राज्यातील शाळांतही आता CBSE पॅटर्न; या 'कॉपी'ने पास होऊ?

महाराष्ट्रातील विद्यार्थ्यांनी विविध स्पर्धा परीक्षांत चमकदार कामगिरी करावी यासाठी शालेय शिक्षणमंत्री दीपक केसरकर यांनी वरवर सोपा वाटणारा उपाय सुचविला आहे. तो म्हणजे केंद्रीय माध्यमिक परीक्षा मंडळाला (सीबीएसई) संलग्न असलेल्या शाळांच्या अभ्यासक्रमाच्या धर्तीवर राज्य मंडळाच्या (एसएससी) शाळांचा अभ्यासक्रम तयार करायचा. सर्वच क्षेत्रांतल्या केंद्रीकरणाच्या विरोधात एकीकडे आवाज उठविला जात असताना, यात मात्र महाराष्ट्र स्वत:हून केंद्रीकरणाच्या दिशेने जात आहे.

गेल्या काही वर्षांपासून विद्यार्थ्यांत, खरे तर पालकांत ‘सीबीएसई’चे आकर्षण वाढले असून, या शाळांची आणि विद्यार्थ्यांची संख्या वाढते आहे. या शाळांचे अभ्यासक्रम देशपातळीवर असल्याने राष्ट्रीय स्तरावरील स्पर्धा परीक्षाही याच अभ्यासक्रमांवर आधारलेल्या असतात; त्यामुळे या परीक्षांतील यशासाठी ते उपयोगी ठरतात, हे खरे. राज्य सरकारचा निर्णय यामुळे तर्कसंगत वाटू शकतो. मात्र, खरा मुद्दा अभ्यासक्रमाचा नसून, शिक्षणाचा दर्जा उंचावण्याचा, शिक्षण यंत्रणेमधील अव्यवस्था दूर करण्याचा, शाळांमधील सुविधा वाढविण्याचा आणि शिक्षण सेवेतील संस्थांची स्वायत्तता टिकविण्याचा आहे. राज्यात शिक्षकांपासून शिक्षणाधिकाऱ्यांपर्यंत आणि शिक्षण मंडळापासून पाठ्यपुस्तक मंडळापर्यंत (बालभारती) विविध संस्थांमधील तज्ज्ञ अधिकाऱ्यांच्या बहुतांश जागा रिक्त आहेत. त्या न भरता केवळ केंद्राचा अभ्यासक्रम गिरवला तर गुणवत्ता वाढेल आणि विद्यार्थी स्पर्धा परीक्षांत चमकतील, हा गैरसमज आहे. तो दूर करण्याची आणि खऱ्या प्रश्नांचे उत्तर शोधण्याची गरज आहे.

‘सीबीएसई’ आणि ‘एसएससी’ यांच्याशी संलग्न शाळा, तसेच त्यांत शिकणारे विद्यार्थी यांमधील फरक जाणून घेणे गरजेचे आहे. ‘सीबीएसई’च्या शाळा देशभर आणि परदेशातही असून, प्रामुख्याने सुस्थित घटकांतील पालकांची मुले तेथे जातात. राज्य मंडळांच्या शाळांत सर्व घटकांतील मुले असतात; कुटुंबात प्रथमच शिक्षण घेणाऱ्या मुलांचे प्रमाण राज्य मंडळांच्या शाळांत अद्यापही लक्षणीय आहे. सुस्थित आणि सुशिक्षित पालक आपल्या पाल्यांच्या शिक्षणाबाबत तुलनेने अधिक जागरूक असतात; शिवाय ते त्यांना सर्व साधनेही पुरवतात. सामाजिक-आर्थिक कमकुवत घटकांत जागरूकता येत असली, तरी त्यांच्याकडे साधने नसतात, वा अल्प असतात. ‘सीबीएसई’ आणि ‘एसएससी’ शाळांमधील विद्यार्थ्यांमधील हा सामाजिक फरक दुर्लक्षून चालणार नाही. या पार्श्वभूमीवर केंद्र आणि राज्य मंडळांच्या अभ्यासक्रमांकडे पाहणे आवश्यक ठरते.

‘सीबीएसई’चा अभ्यासक्रम अतिशय चांगला आणि ‘एसएससी’चा तितकासा चांगला नाही, हा समज-गैरसमज सुरू होऊनही बराच काळ लोटला. मात्र, दोन्ही अभ्यासक्रम समान असण्याला मर्यादा आहेत. इतिहास आणि भूगोल हे विषय प्रदेशनिष्ठही आहेत; त्या-त्या राज्यांत तेथील प्रादेशिक इतिहास आणि भूगोल शिकविणे आवश्यकच असते. त्यामुळे त्यांच्या अभ्यासक्रमांत केंद्र आणि राज्य स्तरावर फरक दिसणे स्वाभाविक आहे. भाषेच्या शिक्षणातही प्रादेशिक लेखक, त्यांची लेखनशैली यांना महत्त्व आहे. त्यामुळे त्यांतही फरक गरजेचेच ठरते. थोडक्यात केवळ गणित आणि विज्ञान यांचे अभ्यासक्रम जसेच्या तसे घेता येऊ शकतात.

‘सीबीएसई’साठी अभ्यासक्रम तयार करणाऱ्या ‘राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद’ (एनसीईआरटी) संस्थेच्या धर्तीवर राज्यात ‘एससीईआरटी’ ही संस्था कार्यरत आहे. विविध वयोगटातील विद्यार्थ्यांच्या आकलनाचा विचार करून, तसेच प्रादेशिक इतिहास, भूगोल, संस्कृती, सामाजिक स्थिती, भाषा आदींचा विचार करून या संस्था अभ्यासक्रम तयार करीत असतात. भावी पिढी घडविण्याच्या दृष्टिकोनातून पाहिल्यास या संस्थांचे काम अतिशय महत्त्वाचे ठरते. ‘सीबीएसई’च्या धर्तीवर राज्यात अभ्यासक्रम तयार करण्याचा विचार करतानाच केंद्राप्रमाणेच राज्यातील ‘बालभारती’, ‘एससीईआरटी’, ‘एसएससी’ यांसारख्या सर्व संस्था अधिक भक्कम करण्याचाही विचार व्हायला हवा. शालेय आणि उच्च शिक्षणाच्या बाबतीत महाराष्ट्र हे कधी काळी देशातील अग्रेसर राज्य होते. महाराष्ट्रातील पाठ्यपुस्तकांचा दाखला अन्य राज्यांतील अभ्यासकही देत असत. ही स्थिती आता राहिलेली नाही. गेल्या काही वर्षांत या क्षेत्रात महाराष्ट्राची मोठी पीछेहाट झाली आहे.

शिक्षण यंत्रणेला खिळखिळी करण्यात आले आहे, तर शिक्षक आणि शिक्षकेतर कर्मचाऱ्यांना निव्वळ ‘नोकर’ समजण्यात आले आहे. एकीकडे विविध योजनांद्वारे खासगी शाळा आणि महाविद्यालयांतील शुल्क सरकार भरत असल्याने खासगी संस्थाचालकांची तिजोरी भरली जात आहे, तर दुसरीकडे पैसे नसल्याने अधिकाऱ्यांच्या आणि शिक्षकांच्या जागा रिक्त ठेवल्या जात आहेत. त्यामुळे अव्यवस्था माजली आहे. ती दूर करणे हा खरा उपाय आहे; केवळ केंद्रीय अभ्यासक्रमाची ‘कॉपी’ करून भागणार नाही.

अशाच अधिक बातम्या वाचण्यासाठी भेट द्या महाराष्ट्र टाइम्सला. ताज्या बातम्या, शहर, देश, अर्थ, क्रीडा, भविष्य आणि लाइफस्टाईल संदर्भातील सर्व बातम्यांचे अपडेट्स मिळवा. व्हिडिओ पाहण्यासाठी मराठी TimesXP ला भेट द्या.

2024-09-19T03:25:07Z dg43tfdfdgfd